EREĞLİ BETTİKLERİ
Danişmendli Türkmenleri arasında bulunan Bekdiklerin iskanı ile ilgili Maraş Bektukiye Medresesi vakıf reayası olarak Maraş'a,Konya/Ereğli kazası Horti hanına zorunlu iskanı birde Nevşehir kazasına yerleştirilmeleri ile ilgili belgeler bulunmaktadır.
Konuyla ilgili ilk vesika Sultan IV.Murat'ın Divan-ı Hümayun Mühimme defterinden 1047 tarihli ferman ında Maraş Mektubu Medresesi vakfı reayasından Bektük nam cemaatından 300 hane Horti hanına 300 hane Kadınhanına derbent olarak yerleştirilmesi ile ilgili fermandır.Fakat bu yerleşimin gerçekleştirildiğine dair bir belge bulunmamaktadır.Yine Horti hanına 300 hane yerleştirilmiş olsa idi 1139 yılında Sultan III.Ahmet döneminde yeniden Horti hanına Karabeğdil-Karabeğdik aşiretinin iskanı olmazdı.
1139 yılındaki ferman ile ''Ereğli ve Karapınar arasındaki Horti hanının şenlendirilmesi ve mamur hale getirilmesi için Şeyhlü vesair Ereğliye tabii Türkmen cemaati Perakendelerinden 131 hane sevkedilmiştir.Ayrıca hanın ve han yakınlarındaki köprünün tamiri için de 1721 yılında teşebbüse geçilmiş,bu işe Kapıcı başı Mehmed ağa memur edilmiştir.(Han camii vesair için toplam 1200 kuruş sarfedilmiştir)(MAD 9956 shf:63)Daha sonra Maraşta Mektubiyye medresesi reayasından Karabeğdil cemaatinin handa yeterli nüfusun sağlanması amacı ile sevk edildiği görülmektedir.(MAD 9956 shf 52,62,64)--Prof.Dr Yusuf Halaçoğlu''
''Konar Göçer Şeyhlü ve diğer oymaklara mensub kimselerde Ulukışla Ereğli arasındaki
köprüye(Hortu yakınlarında-Ticaret yolu)yerleştirilmek üzere karara varıldı.Yalnız buraya yerleştirilmeden önce arazinin müsaid olup olmadığı hususu için 6 temmuz 1720 de mahalline gönderilen bir hükümle sorulmuştu.(MAD 9956 shf 37)
Ulukışla ile Karapınar arasında bulunan Horti hanı yeniden tamir ve imar edildikten sonra Maraş'ta bulunan bir medrese evkafı reayası olan Karabeğdil oymağı mensublarının yerleştirilmesine karar 18 Eylül 1720 de verildi.Yerleştirilecek olanlar 131 haneden mürekkebdi.Buraya gelmeden evvel Aksaraya tabii Ilıcak mevkiinde bulunuyorlardı.Bunlardan bir kısmı 22 Temmuz 1723 de Horti hanına yerleştirilebildi.Zira bu tarihte gönderilen bir
hükümde diğer kısmının hala Ilıcıkta bulunduğu anlaşılmaktadır.Karaman beylerbeyine gönderilen hükümle geri kalanların derhal tayin edildikleri topraklara gitmelerinin temin edilmesi emredildi.(MAD 9956 shf 62)-Dipnot: İskan edilenlerin Şeyhlü oymağına mensub olduğu kayıtlıdır.Çoğunda ise Kara-beğdil ismi geçmektedir.Kara beğdilin Şeyhlü nün bir kolu olması lazımdır(Aynı defter Shf 63)----Cengiz Orhonlu
Burda Kara beğdil oymağı nın Şeyhlü nün bir kolu olduğu kanımca yanlıştır.Yukarıdaki ifadelerden Hortuya Sadece Karabeğdil değil ereğlideki diğer türkmen grupları ve şeyhlü dende oymaklar yerleştirildiği anlaşılmaktadır.Buda Hortunun aslında karışık bir demoğrafik yapısı olduğunu göstermektedir.
Yalnız bu fermanda Sadece Karabeğdik adı geçmesine rağmen Cevdet Türkay'ın kitabında ayrıca kaman Bekdiğininde yerleştirildiği belirtilmektedir.
Cevdet Türkay'ın Başbakanlık arşiv bilgilerine göre Osmanlı imparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar adlı eserinde:
''Karabeğdik,Karabeğdik türkmanı: Ereğli, Eski il ve Karapınar kazaları (Konya
sancağı),Meraş,Haleb,Karaman eyaletleri Türkman-Yörükan taifesinden.
Karabeğdik cemaatı,an'asıl Meraş'da Mektubiye medresesi vakfı raeyası iken Ulukışla ile Karapınar mabeyinde Horti hanına iskan olunmuşlardır.Derbentçi idiler.''(Bu vakfın Bektuti diye adlandırıldığı da görülmüştür.İ.K)
Yine aynı eserde
Kaman beğdik:Meraş eyaleti yörükan taifesinden
Kaman beğdik cemaatı an'asıl Meraş'ta Mektubiye(Yanlış çeviri-doğrusu Bektukiye) medresesi vakfı iken Ulukışla ile Karapınar mabeyinde Hortihanına iskan olunmuşlardır.Derbentçi idiler.
Ayrıca Maliye Defteri Tasnifi 9956 sayfa 62 'de Horti hanına Kara-beğdik aşiretinin bir kısmı 18 Eylül 1720 yılında , kalan kısmınında 22 temmuz 1723 yılındada yerleştirildiği belirtilmektedir.
Bekdiklerin bu yerleşimlerinin bazılarının belirttiği gibi sürgünlerle yada isyanlarla bir ilgisi
bulunmamaktadır.Hortuya yerleşimleri Hanların iskanı,Nevşehire yerleşimleri ise yeni kurulan beldelere iskan ile olmuştur.
Birde şu anekdotu eklemek isterim''Beğdili Aşiretine tabi olan Bozkoyunlu Cemaati, Konya ve öte caniblerinde yiğirmi kadar evleriyle olurlar ve on kadar evleri Aksaray Sancağında Beğdik Türkman içinde Balam Halil ve gayrileri yanlarında olurlar deyü tahrir olunmuş”... (Cevdet Türkay-Osmanlı arşivi)''Ayrıca Akkaş bekdiklerinin Aksaray ve nevşehirde,Yenibeğdiklerin Kırşehir ve Bozok(Yozgat) ta yerleşimlerinide göz önüne alınmalıdır.
A.Rıza Yalgın’ın "Cenupta Türkmen Oymakları" adlı eserinde:Ulukışladan Ereğliye inerken yolda bir aşiret ile karşılaşır;
"Koca bir aşiret ağası (KocaHasan) "Bize BEĞDİK derler"dedi. "Bekdik aşiretinin en büyük obaları Hasandağı'ında yazlar."Koca Hasan'ın anlattığına göre Nevşehirli İbrahim Paşa kendi aşireti olması sebebiyle Nevşehire yerleştirmiştir.Şimdi Nevşehir'de bunların bir de büyük mahallesi vardır." ifadeleri yer almaktadır.
Prof.Dr.Yusuf Halaçoğlu XVIII.yy da Osmanlı İmparatorluğu’nun iskan siyaseti ve Aşiretlerin yerleştirilmesi adlı eserinde:
"Nevşehirde iskan edilen Konar-Göçer gruplardan en önemlisi Boynu İnceli Tükmenleri grubu idi.Nevşehir ve Köylerine yerleştirilen 17 oymak ve cemaatler şunlardır. 1-......,2-......, 11-BEKDİK, 12......"
Yine aynı adlı eserde Zeynep Korkmaz’ın "Nevşehir ve Yöresi ağızları"adlı eserinden alınan bir alıntıda ;
"Bekdikler 79 hane olup Koçhisardan gelmişler Nevşehir kalesinin arkasındaki Kahveci dağ’ının batı yamacına ev yapmaları şartıyla iskan edildikleri" ifadesi yer almaktadır. Bu bölge bugün Bekdik mahallesi adını hala devam ettirmektedir.
Bekdiklerin Maraş tan dağıldığı ve Ereğli bekdiklerininde Hortudan dağıldığı yanlıştır. Cevdet Türkayın kitabında belirttiği gibi Yozgattan sivasa,gülnardan karadenize, Kırşehirden Haleb ve Rakkaya kadar dağılmış bir Türkmen Grubunu bir merkezde göstermek Konar-Göçer Türkman doğasına aykırıdır.
Bu alıntılardan Ereğli bekdiklerinin bir kısmının Kırşehir,Aksaray, Nevşehir ve dolaysıyla Koçhisardan geldikleri anlaşılmaktadır.Tufan Gündüz ''Danişmendli Türkmenleri '' adlı eserinde Bekdiklerin Kırşehir-Aksaray-Nevşehir bölgesinden 1700 li yıllarda Maraşa Vakıf reayası olarak gönderildiğini Bekdiklerin bu iskandan kaçarak tekrar eski bölgelerine geldiklerini ve tekrar maraşa gitmemek için Vergilerini Bektukiye medresesine ödemeyi talep ettiklerini belirtmektedir. Ayrıca Halkın Maraştan geldikleri savını Kısa sürede Maraşta kalmalarına bağlamaktadır''
Ayrıca köylerin yerleşim şekilleri incelendiğinde Niğde-Ereğli istikametinde bir sıra halinde dizilmeside onların o istikametten geldikleri anlaşılmaktadır.Eğer Hortudan dağılsalardı tek hat değilde bir daire şeklinde yayılmalar olurdu düşüncesindeyim.Önceden Koçhisara bağlı iken Aksarayın il olması ile Aksaraya bağlı bulunan Bekdik köyü'de bir kısım Bekdiklerin Koçhisar civarında iskan ettiklerini göstermektedir.
Ereğli bekdiklerinin Nevşehir-Konya istikametine göre dizilim ve isimleri şöyledir;
Bor/Niğde köy ve kasabaları
Bereke,Nazaran,Badak Köyü , Çukurkuyu Kasabası ,Kızılca kasabası
Ereğli köy ve kasabaları:
Yeniköy-Zengen Kasabası-Acıkuyu Köyü-Aşağı Göndelen Köyü-Yukarı Göndelen Köyü-Kamışlıkuyu Köyü-Çiller
Köyü-Akhüyük Köyü-Türkmen Köyü-Selvili Köyü -Kargacı Köyü -Sazgeçit Kasabası( Horti- Hortu )-Tatlıkuyu Köyü-
Adabağ Köyü -Ağşık Köyü(Karışık )-Bulgurluk Köyü
SAYGILARIMLA
YENER ÜNLÜ
|
